Psikolojik zararlarda işverenin sorumluluğu

İşverenin sorumluluğunun yasal dayanağı şu maddede bulunur: Medeni Kanun’un 7:658. maddesi. Bu madde, bir çalışanın iş sırasında uğradığı zarardan işverenin sorumlu olduğunu, ancak işverenin kendi özen yükümlülüğü tam olarak yerine getirilmiştir. Bu özen yükümlülüğü yalnızca fiziksel kazalarda değil, aynı zamanda psikolojik zarar gibi tükenmişlik veya aşırı stres.

Bu nedenle bir işveren güvenli bir çalışma ortamı sağlamalıdır — zihinsel olarak da. Çalışanların sürekli olarak aşırı iş yükü yaşamasını, zorbalığa uğramasını veya yeterince dinlenememesini önlemelidir. Bunu yapmazsa, bundan doğan zarardan sorumlu tutulabilir.

İş stresi ve tükenmişlik kapsamına neler girer?

İş stresi, işle bağlantılı olarak ortaya çıkan uzun süreli bir gerilim türüdür. Bu durum; konsantrasyon sorunları, uyku problemleri, kaygı, depresyon ve bitkinlik gibi fiziksel ve psikolojik şikayetlere yol açabilir. Tükenmişlik, uzun süreli iş stresinin son aşamasıdır.

Tükenmişlik belirtileri giderek daha sık görülüyor: 2022’de her 6 çalışandan 1’i bununla karşılaştı ve rakamlar artmaya devam ediyor. İşle ilgili faktörler genellikle büyük rol oynasa da, özel hayattaki koşullar da tükenmişliğin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir. Bu nedenle her zaman net değildir; iş stresi çoğunlukla yüksek iş yükü, yetersiz toparlanma/dinlenme zamanları ve kişisel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar.

İş stresi ve tükenmişliğin belirtileri

İş stresi veya yaklaşan bir tükenmişliğe işaret edebilecek tipik belirtiler arasında şunlar bulunur:

• Azalmış konsantrasyon ve hafıza sorunları
• Kötü veya huzursuz uyku
• Sinirlilik veya duygusal tükenmişlik
• Tekrarlayan kaygı veya karamsarlık duyguları
• Baş ağrısı veya kas ağrısı gibi fiziksel şikayetler

Bu belirtilerin hem çalışan hem de işveren tarafından zamanında fark edilip konuşulması önemlidir.

Yaygın nedenler

• Aşırı iş yükü veya gerçekçi olmayan son teslim tarihleri
• Destek veya yönlendirme eksikliği
• İş yerinde zorbalık veya yıldırma
• Çalışma arkadaşları veya yöneticilerle anlaşmazlıklar
• Belirsiz pozisyon gereklilikleri veya yapısal personel yetersizliği

Aşırı yüklenme belirtilerini görmezden gelen bir işveren, özen borcuna aykırı davranmış sayılabilir. Bu, işyeri hekimi veya iş sağlığı ve güvenliği hizmetinin uyarılarından sonra önlem almaması durumunda da geçerlidir.

İşveren ne zaman sorumlu tutulur?

Mahkeme, işverenin aşırı yüklenmeyi önlemek için yeterince şey yapıp yapmadığına bakar. Bunun için üç temel ölçüt geçerlidir:

1. Psikolojik aşırı yüklenme riski var mıydı?

İşin niteliği yapısal olarak yüksek baskıya yol açıyorsa, işveren ilave önlemler almak zorundadır. Örneğin işleri paylaştırarak, teslim tarihlerini gözden geçirerek veya ek personel istihdam ederek.

2. İşveren zamanında müdahale etti mi?

Bir çalışan şikayetlerini bildirir veya stres belirtileri gösterirse, işveren aktif şekilde harekete geçmelidir. Bu sinyalleri görmezden gelirse, özen borcunu ihlal etmiş olur.

3. İş ile şikayetler arasında nedensel bir bağ var mı?

Çalışan, şikayetlerin (kısmen de olsa) işle meydana geldiğini göstermek zorundadır. İspat yükü prensip olarak çalışandadır; ancak eşik son derece yüksek değildir: şikayetlerin çalışma koşullarıyla bağlantılı olduğunu makul ölçüde ortaya koymak yeterlidir.

Ne var ki, tükenmişlik (burn-out) vakalarında delil sunmaya ilişkin sıkı koşullar geçerlidir. Bu bağlamda, ortaya çıkan hastalık ile iş arasında açık bir bağ bulunmalıdır: yani tükenmişliğin (esas olarak) özel hayat koşullarından kaynaklanmadığını, gerçekten işin bir sonucu olduğunu ya da işte ortaya çıktığını göstermek önemlidir. Bu, bir çalışanın iş yükünün, çatışmaların veya diğer işle ilgili etkenlerin şikayetlerin ortaya çıkmasında belirleyici bir rol oynadığını makul şekilde ortaya koyması gerektiği anlamına gelir.

Örneğin tıbbi raporları, iş yüküne ilişkin e-postaları veya meslektaşların beyanlarını toplayarak çalışan, tükenmişliğin veya aşırı stres şikayetlerinin başlıca nedeninin iş olduğunu temellendirebilir.

İşveren, özen yükümlülüğünü yerine getirdiğini ya da şikayetlerin başka bir nedenden kaynaklandığını kanıtlayarak kendisini savunabilir.

Tükenmişlik ve iş stresi konusunda delil

Delil kritik bir rol oynar. Çalışanlar davalarını örneğin şunlarla güçlendirebilir:

• İşyeri hekimi veya iş sağlığı hizmetinden raporlar
• İş yükü veya şikayetlerle ilgili e-posta yazışmaları
• Meslektaşların tanık beyanları
• Personel dosyaları veya performans görüşmeleri
• Hastalık bildirimleri veya yeniden entegrasyon raporları

Tüm iletişim ve tıbbi verileri özenle saklamak akıllıcadır. Bunlar, ileride bir sorumluluk davasında belirleyici önem taşıyabilir.

Çalışma ortamınız nedeniyle yaşadığınız bir tükenmişlik söz konusu mu ya da psikolojik zarara ilişkin delil toplama ve sunma hakkında sorularınız mı var? Hukuki danışmanlık almaktan çekinmeyin. Bir iş hukuku avukatı, dosyanızı oluşturmanızda, bir süreci yürütmenizde ve hukuki durumunuzu belirlemenizde size rehberlik edebilir. Zamanında alınan danışmanlık, başarılı bir tazminat talebi şansınızı artırır ve önemli bilgilerin kaybolmasını önler.

Tükenmişlik durumunda tazminat

Tazminat, duruma bağlı olarak çeşitli kalemlerden oluşabilir. Örneğin:

• Gelir kaybı (uzun süreli hastalık veya işten çıkarılma durumunda)
• Tıbbi masraflar karşılanmayanlar
• Manevi tazminat psikolojik ıstırap için
• Emeklilik birikimi kaybı
• İşe dönüş maliyetleri ve hukuki masraflar

Bazı durumlarda da söz konusu olabilir ücret kaybı veya bir geçiş tazminatı iş sözleşmesi hastalık veya bir iş uyuşmazlığı nedeniyle sona erdirilirse.

İşveren sorumluluktan kaçınmak için ne yapmalı?

İşverenler özen yükümlülüklerini ciddiye alarak pek çok sıkıntının önüne geçebilir. Önemli önlemler şunlardır:

• Düzenli iş yükü ölçümleri ve iyilik hâli üzerine görüşmeler
• Güvenilir kişilere ve işyeri hekimine erişim
• Stres tanıma konusunda yöneticiler için eğitim
• İstenmeyen davranışlara karşı iyi hazırlanmış bir politika
• Çalışma saatleri ve erişilebilirlik konusunda net anlaşmalar

Bu önlemleri alan ve belgeleyen bir işveren, bir sorumluluk iddiası karşısında güçlü bir savunmaya sahiptir.

Bir iş uyuşmazlığından sonra tükenmişlik

Tükenmişlik şikayetleri çoğunlukla uzun süren bir iş uyuşmazlığı veya haksız fesih sonrasında. Bu durumlarda hukuki danışmanlık almak özellikle önemlidir. Bir avukat, işverenin sorumluluğunu belirlemeye ve zararın tazmin edilmesine yardımcı olabilir.

Yeniden işe dönüş ve iyileşme

Hastalık sırasında karşılıklı bir yükümlülük söz konusudur yeniden entegrasyon. İşveren uygun iş, rehberlik ve işyeri hekimiyle istişareyi sağlamak zorundadır. Çalışanlar da kendi iyileşmeleri için işbirliği yapmalıdır. Yeniden entegrasyonla ilgili uyuşmazlıklarda UWV veya mahkeme nezdinde bir süreç gerekli olabilir.

Tükenmişlik ve işveren sorumluluğu hakkında sık sorulan sorular

Tükenmişlik nedeniyle işverenimi sorumlu tutabilir miyim?

Evet, tükenmişliğin (kısmen de olsa) iş yükü veya kötü çalışma koşullarından kaynaklandığını kanıtlayabilirseniz. Bu durumda işveren, özen yükümlülüğünü tamamen yerine getirdiğini ispatlamak zorundadır.

Bir tükenmişlik durumunda tazminat ne kadar olabilir?

Bu durum olaya göre değişir. Tazminat, şikayetlerin ciddiyetine, gelir kaybına ve işten uzak kalma süresine bağlı olarak birkaç bin ila on binlerce avro arasında değişebilir.

Tükenmişliğimde benim de kusurum varsa ne olur?

Sorumluluk yalnızca işveren, zararı önlemek için elinden gelen her şeyi yaptığını ispatlayabilirse ortadan kalkar. Kişinin kendi kusuru çoğunlukla yalnızca sınırlı bir rol oynar.

Bir avukat tutmalı mıyım?

Evet, sorumluluk veya tazminat konusundaki bir uyuşmazlıkta hukuki yardım elzemdir. Arslan Advocaten ile iletişime geçin özel durumunuz hakkında danışmanlık almak için.

Arslan Advocaten tükenmişlik ve iş stresi konusunda yardımcı olur

Bizim iş hukuku avukatları burn-out ve iş stresinin merkezde olduğu davalarda geniş deneyime sahiptir. İşverenin sorumlu olup olmadığını değerlendirir, delillerin toplanmasına yardımcı olur ve zararınızı tahsil ederiz. Hem çalışanlar hem de işverenler, danışmanlık veya bir yargılama sürecinde destek için bize başvurabilir.

Tazminat hakkınızın olup olmadığını öğrenmek veya işverenin özen yükümlülüğü hakkında sorularınız mı var? Lütfen Arslan Advocaten ile iletişime geçin kişisel hukuki danışmanlık için.